Η Ιταλική εισβολή στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1940 και η εμπλοκή της χώρας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιούργησε νέους προβληματισμούς στην ελληνική κοινωνία. Οι Έλληνες υποδέχθηκαν με κραυγές ενθουσιασμού την αναίτια ιταλική επίθεση και σε λίγα εικοσιτετράωρα οι επιτιθέμενοι μεταβλήθηκαν σε αμυνόμενους, με αποτέλεσμα να γίνουν διεθνής περίγελος και η πολυδιαφημιζόμενη κατάληψη της Ελλάδας από φασιστικός θρίαμβος να εξελιχθεί σε φαρσοκωμωδία.
Παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, ένα απ’ τα ισχυρότερα «όπλα» που προέταξε ο ελληνικός λαός απέναντι στον αλαζόνα Μουσολίνι και τους οπαδούς του ήταν τα κοροϊδευτικά τραγούδια, ο σαρκασμός και το χιούμορ. Ήταν τα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο, τα σκέτς των επιθεωρήσεων στα ελληνικά θέατρα και τα παραφρασμένα τραγούδια της εποχής, που βασίζονταν σε γνωστά μοτίβα κι επίκαιρους σατιρικούς στίχους, με χαρακτηριστικότερο το «Κορόϊδο Μουσολίνι», το οποίο λέγεται πως είχε εκνευρίσει τον Ιταλό δικτάτορα. Πραγματική δεξιοτέχνισσα η Σοφία Βέμπο, η Τραγουδίστρια της Νίκης, ερμήνευσε το περίφημο «Παιδιά της Ελλάδος παιδιά…» και το σατιρικό «Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του…» προκαλώντας το πηγαίο γέλιο της ελληνικής κοινωνίας για τους Ιταλούς.
Όμως, τα αποθέματα γέλιου τελείωσαν τον Απρίλιο του 1941 με τη Γερμανική εισβολή και την τριπλή Κατοχή, που ακολούθησε. Ο ελληνικός λαός και σ’ αυτήν την Ιστορική πρόκληση όρθωσε το ανάστημά του. Ήταν η ώρα της Εθνικής Αντίστασης. Ο ελληνικός λαός πολέμησε τους ξένους εισβολείς «τραγουδώντας», γιατί ο Έλληνας από τα πανάρχαια χρόνια ήταν δεμένος με τη μουσική και το τραγούδι, που ο ίδιος «γέννησε» και τον συντρόφευε σε όλες τις στιγμές της ζωής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Δημοτικό μας Τραγούδι.
Είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι όπου υπάρχουν αγώνες για ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη, εκεί ανθεί και το τραγούδι, το αγωνιστικό τραγούδι, που εκφράζει τα ιδανικά και τους σκοπούς του αγώνα, εξυμνεί ηρωικές πράξεις και προτρέπει κι άλλους στον κοινό αγώνα. Ιστορικό προηγούμενο αποτέλεσε, κατά την περίοδο της Κατοχής 1941-1944, το κλέφτικο τραγούδι των κλεφταρματωλών της Τουρκοκρατίας, των ανυπότακτων των βουνών, απ’ τους οποίους προήλθε η μαγιά των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821.Έτσι, κατ’ αναλογίαν, γεννήθηκε ένα νέο αντιστασιακό τραγούδι, το αντάρτικο τραγούδι. Το αντάρτικο τραγούδι εξέφρασε τη λαϊκή αντίσταση εναντίον των Κατακτητών και, παράλληλα, έγινε το ίδιο πράξη αντίστασης.
Σε μία πρώτη φάση οι αντάρτες κατέφυγαν σε παλιά εμβατήρια, όπως ήταν ο «Θούριος» του Ρήγα, το «Μαύρη είναι η νύχτα στα βουνά…», σε κλέφτικα δημοτικά, ανάλογα με τον τόπο καταγωγής τους, και σε τραγούδια επιθεωρησιακά του ελληνοϊταλικού πολέμου. Εκτός από την εγχώρια παράδοση, οι αγωνιστές που κινούνταν στο χώρο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, διασκεύασαν στα ελληνικά και διεθνή επαναστατικά τραγούδια προσαρμοσμένα στις τωρινές περιστάσεις, όπως η «Μασσαλιώτιδα», το «Παιδιά σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους…» και η «Κατιούσα», το τραγούδι της Διεθνούς. Επίσης, δημιούργησαν και νέα τραγούδια με δικούς τους στίχους πάνω σε γνωστούς σκοπούς.
Στο χώρο του ΕΔΕΣ, τα αντάρτικα τραγούδια ήταν διασκευασμένα δημοτικά ή επιθεωρησιακά ή αντέγραφαν στρατιωτικά εμβατήρια ελληνικά, γαλλικά, γερμανικά ή ρωσικά. Ξεχωρίζει το «Ελληνική Δύναμις» του Δημητρίου Σούντζου.
Τα αντάρτικα τραγούδια χωρίζονται σε όσα γράφτηκαν από γνωστούς λόγιους ποιητές και σε όσα ανήκουν σε ανώνυμους αγωνιστές. Τα πιο γνωστά επώνυμα τραγούδια-εμβατήρια είναι το «Στ’ άρματα, Στ’ άρματα…», ο ύμνος της Εθνικής Αντίστασης του Νίκου Καρβούνη, το «Με το ντουφέκι μου στον ώμο…/ Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα…», ο ύμνος του ΕΛΑΣ, και το «Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία…», ο ύμνος της ΕΠΟΝ της ποιήτριας Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη. Τα τραγούδια αυτά δημοσιεύονταν στον παράνομο Τύπο της εποχής, γεγονός που διευκόλυνε τη χρήση τους σ’ όλη την Ελλάδα. Τα «ανώνυμα» τραγούδια βασίζονταν στην έντεχνη προσωπική ποίηση του άγνωστου δημιουργού και ήταν, κυρίως, τοπικής εμβέλειας. Σημειώθηκε μία «έκρηξη» δημιουργίας αντιστασιακών τραγουδιών και, ταυτόχρονα, ένα «μωσαϊκό» τραγουδιών από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Η Κρήτη βασισμένη στην πλούσια μουσική της παράδοση με τα αυθόρμητα δίστιχα, τις γνωστές μαντινάδες, αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο στη μουσική της Εθνικής Αντίστασης. Επρόκειτο για μια πολιτιστική παραγωγή, η οποία διέτρεχε όλη την Ελλάδα.
Υπολογίζεται ότι τα αντιστασιακά τραγούδια, που σχετίζονται με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είναι πάνω από διακόσια είκοσι, ενώ τα αντίστοιχα του ΕΔΕΣ ανέρχονται σε δώδεκα. Πολλά παραδίδονται με διπλούς και τριπλούς τίτλους και σε ποικίλες παραλλαγές.
Όσον αφορά ζητήματα ιδεολογίας, τα αντάρτικα τραγούδια ανήκουν στη στρατευμένη λογοτεχνία της Εθνικής Αντίστασης, καθώς προασπίζουν συγκεκριμένες ιδεολογικές θέσεις ανάλογα με την πολιτικοστρατιωτική παράταξη που ανήκει ο δημιουργός τους. Η θεματική των εαμογενών τραγουδιών επικεντρώνεται στις οργανώσεις του ΕΑΜ, στις μονάδες του ΕΛΑΣ, σε μάχες και ολοκαυτώματα και στην ηγετική φυσιογνωμία του Άρη Βελουχιώτη, που λειτουργεί ως θρύλος. Εκθειάζεται η συλλογική προσπάθεια, το ανθρώπινο σύνολο ως δρώσα δύναμη, «…τα σπίτια σας κι αν κάψανε..», «…ο Άρης κάνει πόλεμο μ’ αντάρτες παλικάρια…». Τα τραγούδια του ΕΔΕΣ περιστρέφονται, σχεδόν, αποκλειστικά γύρω από τον αρχηγό του, τον Ναπολέοντα Ζέρβα και τους μαχητές του. Εστιάζουν σε πρόσωπα και όχι στον απρόσωπο λαό, «…Ζήτω η Μεγάλη Ελλάδα, ζήτω ο Ζέρβας αρχηγός…». Ενώ στα εαμογενή επιχειρείται η σύνδεση με τους κλεφταρματωλούς του 1821, «…Στα ελληνικά βουνά τα δοξασμένα λημέρια μια φορά της κλεφτουριάς…», στα τραγούδια του ΕΔΕΣ επιχειρείται η σύνδεση με την αρχαία Ελλάδα, «…με το πνεύμα της Παλλάδος και της Σπάρτης την ορμή…». Στα τραγούδια του ΕΑΜ επιδιώκεται η κοινωνική αναδιάρθρωση της χώρας και η πορεία προς τη σοσιαλιστική λαοκρατία, «…Ω Ελλάδα μας γλυκιά, δημοκρατία λαϊκιά…», ενώ στα τραγούδια του ΕΔΕΣ δηλώνεται πίστη στα παραδοσιακά αστικά ιδεώδη, «…Ζήτω ο «Αβέρωφ», ζήτω ο Στόλος, ζήτω ο Εθνικός Στρατός…».
Στη μεταπολεμική περίοδο τα ΕΑΜικά αντάρτικα τραγούδια έγιναν απαγορευμένο είδος. Μετά τη Μεταπολίτευση σημειώθηκε μία «έκρηξη» εκδόσεων, τις οποίες επιμελήθηκαν πρωτίστως οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και δευτερευόντως κομματικοί μηχανισμοί και δημοσιογραφικές ομάδες. Στις μέρες μας, μέσω του Διαδικτύου, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητήσουν και να βρούν, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους και τις επιλογές τους, αυτή την ξεχωριστή κατηγορία λαϊκής ποίησης που λέγεται αντάρτικο τραγούδι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Συλλογικό έργο, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ 1940-1945,τόμος 6ος ,εκδόσεις ΑΥΛΟΣ, Αθήνα 1979.
– ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 1940-1949, Το Άλμπουμ της Σύγχρονης Ιστορίας, εκδόσεις Μανιατέα, Αθήνα 2006.
e-βιβλιογραφία
-//el.wikipedia.org/wiki/ Δημοτικό Τραγούδι.
-//el.wikipedia.org/wiki/ Ε.Δ.Ε.Σ./Αντάρτικο Τραγούδι/Ελεγείες-πολεμικά θούρια(pdf)/ «Ελεγείες-πολεμικά θούρια στην ελληνική ποίηση από τον 7ο αι. π.Χ. ως τις μέρες μας», Φιλολογική ημερίδα, Σιάτιστα 2013.
-//toperiodiko.gr/Το αντάρτικο τραγούδι.
-//ktdrus.gr/Τραγούδια της Κατοχής 1941-1944.
ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ, 27 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
Η ναζιστική ιδεολογία χαρακτηριζόταν από αντισημιτικές θεωρίες,
που είχαν προβληθεί αρκετά χρόνια πριν από το ΄β παγκόσμιο πόλεμο.
Από την εμφάνιση ουσιαστικά των Ναζί και την κατάληψη της εξουσίας στη Γερμανία από τον Χίτλερ το 1933, άρχισε ο διωγμός των Εβραίων και άλλων ομάδων όπως ήταν οι Αθίγγανοι, οι Σλάβοι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι κομμουνιστές ,οι Σέρβοι, οι Σοβιετικοί στρατιώτες, οι Πολωνοί, οι ομοφυλόφιλοι, οι καλλιτέχνες, οι μάρτυρες του Ιεχωβά, κάποια μέλη της καθολικής και προτεσταντικής εκκλησίας, οι ασιάτες και οι αφρογερμανοί. Όσοι ανήκαν σε αυτές τις ομάδες στερούνταν τα πολιτικά τους δικαιώματα, δημεύονταν οι περιουσίες τους και δολοφονούνταν.
Κύριο όργανο της υλοποίησης του στόχου της εξόντωσης όλων των Εβραίων υπήρξαν τα SS. Επικεφαλής του μηχανισμού εκτόπισης των Εβραίων και των άλλων ομάδων ήταν ο Χάινριχ Χίμλερ. Με τη βαθμιαία κατάκτηση ενός μεγάλου τμήματος της Ευρώπης από τη Γερμανία, ο διωγμός επεκτάθηκε σε όλες τις χώρες της κατακτημένης Ευρώπης και τέθηκε σε εφαρμογή ¨η τελική λύση¨. Στις 20 Ιανουαρίου του 1942 έγινε η διάσκεψη στο Βάνζεε, με τη συμμετοχή υψηλόβαθμων στελεχών των Ναζί όπως ο Ράινχαρντ Χάινριχ και ο Άντολφ Άιχμαν, στο οποίο αποφασίστηκε η εκτέλεση της ολοκληρωτικής λύσης άμεσα. Οι Εβραίοι καθώς και άλλα ανεπιθύμητα φυλετικά και κοινωνικά στοιχεία συλλαμβάνονταν και οδηγούνταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα στρατόπεδα αυτά ξεπερνούσαν τα 30 και τα πιο γνωστά ήταν στο Νταχάου, στο Άουσβιτς, στο Μπιρκενάου, στο Μαουτχάουζεν, στο Μπέλσεν, στο Ζαχσενχάουζεν και στο Μπούχενβαλντ. Εκεί εξαθλιώθηκαν, βασανίστηκαν και μαρτύρησαν εκατομμύρια άνθρωποι κάθε εθνικότητας και κοινωνικής προέλευσης, που οι Ναζί τους θεωρούσαν κατώτερους. Αρχικά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν τόποι περιορισμού των πολιτικών αντιπάλων των Ναζί. Στη συνέχεια έγιναν τόποι βασανισμού, αναγκαστικής εργασίας και ιατρικών πειραμάτων. Σκοπός των Ναζί ήταν η μαζική εξολόθρευση των Εβραίων και αυτό γινόταν με διάφορους τρόπους όπως η χρήση θαλάμων αερίων και τα κρεματόρια. Από τα σχέδια εξόντωσης δεν εξαιρέθηκαν τα μωρά και τα παιδιά.
Ο αριθμός των θυμάτων δεν μπορεί να υπολογιστεί επακριβώς, καθώς οι Ναζί εγκαταλείποντας στο τέλος του πολέμου τα στρατόπεδα κατέστρεφαν τα αρχεία. Από τα στοιχεία όμως, που έχουν διασωθεί και από τις έρευνες που έχουν γίνει εκτιμάται ότι εξοντώθηκαν γύρω στα 6 εκατομμύρια Εβραίοι και 2 εκατομμύρια Πολωνοί μη Εβραίοι. Επίσης βρήκαν το θάνατο στα στρατόπεδα 260.000 Αθίγγανοι, 230.000 άτομα με ειδικές ανάγκες 120.000 κομμουνιστές, 100.000 Μασόνοι, 500.000 Σέρβοι, 4.000 Μάρτυρες του Ιεχωβά και 20.000 ομοφυλόφιλοι. Τα εγκλήματα που έγιναν δεν ήταν άγνωστα κατά τη διάρκεια του πολέμου, καθώς αρκετοί άνθρωποι γνώριζαν τι γινόταν στα στρατόπεδα, αλλά δεν αντέδρασαν. Προς το τέλος του πολέμου και ενώ οι συμμαχικές δυνάμεις καταλάμβαναν τις περιοχές που λειτουργούσαν τα στρατόπεδα, πληροφορήθηκε η μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου τα απάνθρωπα εγκλήματα και τα βασανιστήρια που γίνονταν.
Στην Ελλάδα ζούσαν πολλοί Εβραίοι πριν ξεσπάσει ο ΄β παγκόσμιος πόλεμος. Το 15ο αιώνα οι Εβραίοι εκδιώχθηκαν από την Ισπανία με εντολή του βασιλιά Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας το 1492. Αρκετοί από αυτούς τους Εβραίους κατέφυγαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία, που έγιναν δεκτοί λόγω της πολιτικής που ακολουθούσε εκείνη την εποχή ο σουλτάνος Βαγιαζήτ ΄β. Αυτοί οι Εβραίοι ονομάζονται σεφαρδίτες και οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, αλλά αρκετοί έμειναν και σε άλλες πόλεις του ελλαδικού χώρου. Μετά την επίθεση της Γερμανίας το 1941 και την υποταγή, οι Ναζί όπως και σε άλλες χώρες προσπάθησαν να εξολοθρεύσουν του Εβραίους. Συνέλαβαν σχεδόν όλα τα μέλη της εβραικής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη το Μάρτιο του 1943 και τους έστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο αριθμός των Εβραίων που έφυγαν για τα στρατόπεδα από τη Θεσσαλονίκη ήταν 46.091 και επέστρεψαν πίσω μετά τον πόλεμο 1950. Στις αρχές του 1944 ο διωγμός επεκτάθηκε και στην υπόλοιπη Ελλάδα και στα άλλα αστικά κέντρα. Σε εκείνη τη δύσκολη περίοδο της δοκιμασίας του ελληνικού λαού από τους κατακτητές, η εκκλησία προσπάθησε να βοηθήσει τους διωκόμενους Ισραηλίτες Έλληνες υπηκόους. Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός αξίωσε να σταματήσει ο διωγμός των Εβραίων που ζούσαν στην Ελλάδα και επέδωσε διάβημα στις αρχές κατοχής και στην δωσίλογη κυβέρνηση. Στο διάβημα αυτό συμμετείχε εκτός από την Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία και ο πνευματικός κόσμος της εποχής. Αποτελεί ένα ιστορικό εύρημα και είναι σημαντικό μνημείο ανθρωπισμού και πολιτισμού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Νεώτερη Ευρωπαική Ιστορία. Κολιόπουλος Σ. Ιωάννης.
Εκδόσεις Βάνιας 2001.
2. Ευρωπαική Ιστορία. Burns Edward M.
Εκδόσεις Επίκεντρο 2006.
3. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Δέκατος έκτος τόμος.
Εκδοτική Αθηνών 2000.
4. Μνήμες και μαρτυρίες από το 40 και την κατοχή.
Κλάδος εκδόσεων επικοινωνιακής και μορφωτικής υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος Αθήνα 2001.
Βλέπε και FB meailioupolis –
ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ –
ΔΗΜΟΣ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ
