Oι Γάλλοι Φιλέλληνες Οκτάβιος Μερλιέ και Ροζέ Μιλλιέξ και η φυγή Ελλήνων διανοουμένων στην Γαλλία το 1945 με το πλοίο ΜΑΤΑΡΟΑ.
Η τριπλή κατοχή στην Ελλάδα έληξε τον Οκτώβριο του 1944, αλλά αμέσως μετά άρχισαν οι εσωτερικές διαμάχες που κατέληξαν στον εμφύλιο πόλεμο. Μέσα σε αυτή την απελπιστική κατάσταση δύο Γάλλοι, ο Οκτάβιος Μερλιέ και Ροζέ Μιλλιέξ παρείχαν σημαντική βοήθεια στον πνευματικό και επιστημονικό κόσμο της χώρας.
Ο Οκτάβιος Μερλιέ (1908-1976) συμμετείχε στον Ά παγκόσμιο πόλεμο και στη συνέχεια σπούδασε στη Σορβόνη. Το 1925 ήρθε στην Αθήνα ως καθηγητής του Γαλλικού Ιντιτούτου και το 1935 έγινε διευθυντής του. Με την έναρξη του ΄Β παγκοσμίου πολέμου έγινε μυστικός αντιπρόσωπος της ελεύθερης Γαλλίας στην Ελλάδα. Εξαιτίας της αντιστασιακής δράσης του συνελήφθη από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε στη Γαλλία, όπου και παραδόθηκε στην κυβέρνηση του Βισύ. Επέστρεψε στην Ελλάδα όταν τελείωσε ο πόλεμος, ως διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου. Το 1960 απολύθηκε επειδή αρνήθηκε να παραδώσει στο Γάλλο πρέσβη τα αρχεία του κέντρου Μικρασιατικών σπουδών, καθώς θεωρούσε ότι είναι κτήμα των Ελλήνων. Έπειτα εργάστηκε ως καθηγητής σε πανεπιστήμιο της Γαλλίας μέχρι το 1971. Απεβίωσε στην Αθήνα το 1976.
Ο Ροζέ Μιλλιέξ (1913-2006) ήρθε στην Ελλάδα το 1936 ως καθηγητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας και μετά έγινε διευθυντής σπουδών. Κατά τη διάρκεια της κατοχής, πήγε στη νότια Γαλλία μαζί με τη γυναίκα του και με τη δράση του προκάλεσε το ενδιαφέρον των Γάλλων για την Ελληνική Αντίσταση. Μετά το τέλος του πολέμου γύρισε στην Ελλάδα και εργάστηκε στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Το 1959 μετατέθηκε στη Κύπρο για να συστήσει το Γαλλικό Μορφωτικό Κέντρο. Το 1971 διορίστηκε στη Γένοβα διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975, μετά την πτώση της δικτατορίας. Πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 93 ετών το 2006.
Οι συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελλάδα το 1945 ήταν πολύ δύσκολες, λόγω της εμφύλιας διαμάχης. Ο Μερλιέ ως διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας, με τη συνεργασία του Μιλλιέξ κατάφεραν να εξασφαλίσουν 150 υποτροφίες από τη Γαλλική κυβέρνηση για νέους Έλληνες επιστήμονες και καλλιτέχνες ώστε να σπουδάσουν στη Γαλλία. Στόχος των δύο εμπνευστών ήταν να φυγαδεύσουν και να προστατεύσουν τους νέους επιστήμονες, οι οποίοι λόγω των προοδευτικών πεποιθήσεων τους κινδύνευαν να πέσουν θύματα της εμφύλιας σύρραξης. Η κυβέρνηση της Γαλλίας παρείχε τα χρήματα των σπουδών. Οι περισσότεροι που στάλθηκαν να σπουδάσουν έγιναν στη συνέχεια σημαντικοί επιστήμονες και καλλιτέχνες. Ανάμεσα τους ήταν ο Μέμος Μακρής, ο Νίκος Σβορώνος, ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Εμμανουήλ Κριαράς, η Έλλη Αλεξίου, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Κώστας Αξελός, ο Γιώργος Κανδύλης και άλλοι. Το πλοίο που τους μετέφερε στον Τάραντα της Ιταλίας, τον Δεκέμβριο του 1945 ήταν το Ματαρόα.* Στη συνέχεια με τρένο έφθασαν στο Παρίσι και από εκεί μεταφέρθηκαν στο πανεπιστήμιο, στο οποίο τους είχε δοθεί η υποτροφία.
Οι δύο Γάλλοι φιλέλληνες με τη δράση τους μετέδωσαν την αγάπη για τα; ελληνικά γράμματα στη Γαλλία και αρκετοί μαθητές τους ανέπτυξαν σημαντική δραστηριότητα στις επιστήμες και στις τέχνες. Επίσης πρόβαλλαν παντού τον ελληνικό πολιτισμό. Έγιναν μέλη της Ακαδημίας Αθηνών και αναγνωρίστηκε η προσφορά τους και το έργο τους. Τον Ιανουάριο του 2018 παρουσιάστηκε το βιβλίο «Φόρος τιμής στην Ελλάδα 1940-1944» του Ροζέ Μιλλιέξ. Στην εκδήλωση παρίστατο ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος και ο Πρέσβης της Γαλλίας. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται οι μαρτυρίες διακεκριμένων Γάλλων για την αντίσταση τις οποίες συγκέντρωσε ο συγγραφέας.
*Το πλοίο Ματαρόα ήταν νεοζηλανδέζικο και το όνομα του σημαίνει η γυναίκα με τα μεγάλα μάτια στα πολυνησιακά. Είχε δε μεταφέρει Αμερικανούς πεζοναύτες και Εβραίους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Παλαιστίνη.
