Τον Αύγουστο του 1914 οι Ευρωπαϊκές χώρες αρχικά και στη συνέχεια πολλά κράτη από όλο τον κόσμο ενεπλάκησαν στη μεγαλύτερη ως τότε πολεμική σύγκρουση. Στις αρχές του 20ου αιώνα είχαν δημιουργηθεί στην Ευρώπη δύο μεγάλες συμμαχίες.
Η τριπλή συμμαχία η γνωστή ως Αντάντ στην οποία συμμετείχαν η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία και η τριπλή συνεννόηση, μέλη της οποίας ήταν η Γερμανία, η Αυστρία και Ιταλία. Αφορμή για την έναρξη των πολεμικών συγκρούσεων ήταν η δολοφονία στις 28 Ιουνίου του 1914 στο Σεράγεβο του διαδόχου του αυστροουγγρικού θρόνου Φραγκίσκου Φερδινάνδου, από έναν Σέρβο, τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ.
Η Αυστρία κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία εξ αφορμής της δολοφονίας αυτής και η Ρωσία που διατηρούσε στενές επαφές με τη Σερβία, απάντησε άμεσα με κήρυξη πολέμου εναντίον της Αυστρίας. Η Γερμανία έσπευσε να παρέχει τη βοήθεια της στην Αυστρία, ενώ από την πλευρά τους η Αγγλία και η Γαλλία πήραν το μέρος της συμμάχου τους, της Ρωσίας. Στην αρχή όλοι οι εμπλεκόμενοι θεωρούσαν ότι η σύρραξη θα κρατήσει λίγους μήνες και με αυτό τον τρόπο θα επιλύσουν τις διαφορές μεταξύ τους. Η μία μετά την άλλη οι ουδέτερες χώρες της Ευρώπης αλλά και των άλλων ηπείρων, εντάχθηκαν στο ένα ή στο άλλο από τα δύο στρατόπεδα, αφού διαπραγματεύθηκαν πρώτα τους όρους εξόδου τους από την ουδετερότητα. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βουλγαρία τάχθηκαν με το πλευρό των κεντρικών δυνάμεων, ενώ η Ιταλία μπήκε στον πόλεμο, αφού πρώτα άλλαξε στρατόπεδο και υποστήριξε την Αντάντ. Η Ιαπωνία και η Ρουμανία έγιναν επίσης μέλη της Αντάντ, Το 1917 έγινε επανάσταση στη Ρωσία και ανατράπηκε ο Τσάρος Νικόλαος ο ΄Β. Εξ αυτού του γεγονότος η Ρωσία υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με τις κεντρικές δυνάμεις (συνθήκη Μπρεστ- Λίτοφσκ) και αποσύρθηκε από τον πόλεμο. Καθοριστική για την έκβαση του πολέμου υπήρξε η είσοδος το 1917 των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στο πλευρό της Αντάντ. Οι ΗΠΑ διέθεταν άφθονα υλικά μέσα, με τα οποία μπορούσαν να προμηθεύουν τους συμμάχους τους.
Στην παγκόσμια αυτή συγκυρία η Ελλάδα δεν έμεινε αμέτοχη. Διαμορφώθηκαν δύο διαφορετικές καθοριστικές παρατάξεις οδήγησαν στον Εθνικό Διχασμό. Αναλυτικότερα ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, θεωρούσε ότι η Ελλάδα έπρεπε να μπει στον πόλεμο με το μέρος των δυτικών δυνάμεων, επειδή με αυτό τον τρόπο θα προωθούνταν τα εθνικά συμφέροντα της χώρας. Η Ελλάδα ήταν ναυτική χώρα και έπρεπε να βασιστεί στις δυτικές δυνάμεις και κυρίως στην Αγγλία που αποτελούσε την μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής. Αντίθετα ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, που είχε φιλικές και συγγενικές σχέσεις με τον Κάιζερ Γουλιέλμο ΄β, υποστήριζε την ουδετερότητα, ενισχύοντας με αυτή τη στάση του τη Γερμανία. Ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να παραιτηθεί δύο φορές από πρωθυπουργός, λόγω της διάστασης του με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, ο οποίος διαφωνούσε με την πολιτική της κυβέρνησης. Ως αντίδραση το 1916 εκδηλώθηκε από φιλοβενιζελικούς αξιωματικούς το κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη και ο Βενιζέλος σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση. Υπήρχαν ουσιαστικά δύο κυβερνήσεις στην Ελλάδα.. Μία στην Αθήνα που ελεγχόταν από τον Κωνσταντίνο και μία στη Θεσσαλονίκη υπό την καθοδήγηση του Βενιζέλου. Ο ελληνικός λαός διχάστηκε και αναπτύχθηκε μίσος ανάμεσα στους υποστηρικτές των δύο πλευρών. Το 1917 οι μεγάλες δυνάμεις, Αγγλία και Γαλλία επενέβησαν, υποχρεώνοντας το βασιλιά να εγκαταλείψει τη χώρα και ο Βενιζέλος επέστρεψε στην Αθήνα ως νικητής και πρωθυπουργός. Αμέσως η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία και τη Βουλγαρία και έλαβε μέρος στις πολεμικές συγκρούσεις στη Βαλκανική. Αξιομνημόνευτη είναι η μάχη του Σκρα στο νομό Κιλκίς στις 30 Μαίου 1918, στην οποία οι ελληνικές δυνάμεις κέρδισαν τα γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα.
Οι συγκρούσεις εξαπλώθηκαν γρήγορα εκτός από την Ευρώπη και σε άλλες ηπείρους. Μάχες έγιναν στην Αφρική, στην Ασία και στην Νότιο Αμερική. Παράλληλα διεξαγόταν ένας αδυσώπητος πόλεμος και στις θάλασσες μεταξύ κυρίως του αγγλικού και του γερμανικού στόλου. Στην Ευρώπη για αρκετό διάστημα οι αντιμαχόμενοι παρέμεναν εγκλωβισμένοι στις θέσεις τους. Στο δυτικό μέτωπο οι στρατιώτες είχαν κατασκευάσει χαρακώματα, μέσα στα οποία πολεμούσαν και ζούσαν κάτω από άθλιες συνθήκες. Τα χαρακώματα εκτείνονταν από τη Μάγχη μέχρι και τα σύνορα Γαλλίας και Ελβετίας. Το 1915 οι δυνάμεις της Αντάντ αποφάσισαν να επιτεθούν στην Οθωμανική αυτοκρατορία, επιχειρώντας απόβαση στην χερσόνησο της Καλλίπολης (Δαρδανέλλια), η οποία όμως κατέληξε σε οδυνηρή ήττα.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου αυτού έγιναν σφοδρές μάχες στις δυτική Ευρώπη, στο Βερντέν (1916), στο Σομ (1916) και στη Φλάνδρα (1917), στις οποίες θυσιάστηκαν εκατομμύρια στρατιώτες. Χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά φονικά χημικά όπλα με τρομακτικές συνέπειες στους αντιμαχόμενους. Οι δυτικοί σύμμαχοι μετά από σημαντικές μάχες λύγισαν την αντίσταση των γερμανικών συμμαχικών δυνάμεων και κατόρθωσαν τελικά να νικήσουν.
Το 1918, μετά από τέσσερα χρόνια πολεμικών επιχειρήσεων, ο πόλεμος τελείωσε (11 Νοεμβρίου 1918), με τεράστιες απώλειες για όλες τις χώρες που συμμετείχαν. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου σκοτώθηκαν πάνω από 10 εκατομμύρια στα πεδία των μαχών και πολλοί περισσότεροι τραυματίστηκαν. Υπήρξαν και πολλά θύματα ανάμεσα στους αμάχους, τα οποία δεν ήταν λιγότερα από νεκρούς στρατιώτες. Ήταν ένας πόλεμος, που όμοιο του δεν είχε δει μέχρι τότε η ανθρωπότητα. Αμέσως μετά το τέλος των συγκρούσεων συγκλήθηκε στο Παρίσι το 1919 το συνέδριο της Ειρήνης, στο οποίο συμμετείχαν οι νικητές του πολέμου με τους εκπροσώπους τους . Σημαντικά πρόσωπα του συνεδρίου ήταν ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Κλεμανσώ, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής Ουίλσον και ο Πρωθυπουργός της Βρεττανίας Λόυδ Τζώρτζ. Ως εκπρόσωπος της Ελλάδας συμμετείχε ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Κύριος σκοπός ήταν να διευθετηθούν τα ζητήματα των συνόρων. Η συνθήκη ειρήνης των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919) έθεσε προσωρινά τέλος στις συγκρούσεις αλλά δεν έλυσε οριστικά τις αντιθέσεις. Οι όροι που επιβλήθηκαν στους ηττημένους, όπως στη Γερμανία ήταν αρκετά σκληροί και έδωσαν την ευκαιρία σε πολιτικούς και στρατιωτικούς να αναπτύξουν ακραίες θέσεις, οι οποίες μετέπειτα εκφράστηκαν από τον Χίτλερ και το ναζιστικό του κόμμα. Διότι με την υπογραφή της συνθήκης, που δεν αντιμετώπιζε όλα τα προβλήματα, δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για να εμφανισθούν ακραίες ναζιστικές και φασιστικές ιδεολογίες και να εγκαθιδρυθούν σε πολλά κράτη απολυταρχικά καθεστώτα που στηρίζονταν στη βία. Παράλληλα ο καθορισμός των συνόρων και η ύπαρξη μειονοτήτων μέσα σε αυτά δημιούργησε έντονες αντιδράσεις. Πολλά προβλήματα μεταξύ των κρατών εξακολούθησαν να υπάρχουν και λίγα χρόνια αργότερα οι χώρες οδηγήθηκαν στο ΄β παγκόσμιο πόλεμο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Νεώτερη Ευρωπαική Ιστορία. Κολιόπουλος Σ. Ιωάννης.
Εκδόσεις Βάνιας 2001.
2. Η Ελλάδα στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο Γεώργιος Β. Λεονταρίτης
Εκδόσεις ΜΙΕΤ 2000
3. Ευρωπαική Ιστορία. Burns Edward M.
Εκδόσεις Επίκεντρο 2006.
4. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Δέκατος πέμπτος τόμος.
Εκδοτική Αθηνών.
